Чингис хааны электрон цаг

Яг одоо Ата-Мелик Жувейний "ЧИНГИСХААН Дэлхийг байлдан дагуулагчийн түүх" \Москва.,2004\ номыг уншиж байна. Эртний персийн сурвалжит гэр бүлээс гаралтай энэ хүн Хүлэг хаанд шадар явахдаа үзсэн харсан, дуулсан сонссоноо нэгтгэн 13-р зууны Монгол, Эзэн Чингис, түүний дараагийн 3 үеийн тухай бичсэн юм байна. Тэрбээр 1252 оны 5-р сард 27 настайдаа Хархоринд ирэхдээ энэ номоо бичиж эхэлсэн гэнэ. Энэ номыг персээс англи руу, англиас орос руу дамжуулан орчуулсан болохоор газар ус, түүхэн хүмүүсийн нэр хувирсан гажсан гэж янзутай. Жишээ нь Ван хан абугайтан л гэхэд Онг хан болчихсон байх шиг. Ясны мусульман энэ хүн Чингис хааныг "хараал идмэр" гэж үзэн яддагаа номондоо огт нуулгүй олонтаа бичсэн ч монголчуудын шударга,ёс журамтай,сахилга баттай зэрэг олон сайн чанарыг бахадсан байх юм. Ганц нэгэн жишээ татъя.
"...Хэрвээ гэнэтхэн цэрэг хэрэг болвол төдөн мянган хүн тийм газарт өдөр, шөнийн төдөн цагт ир гэсэн зарлиг гарна. Тэд өчүүхэн төдий ч хождохгүй, бас цагаасаа өмнө ирэхгүй. Тэд тушаал зарлигийг сонсож мөрдөхдөө туйлын үнэнч агаад Хаанаас наран ургахаас шингэх хүртэл алс газарт түмтийн захирагч хэрэг тэрьсан байлаа гэхэд түүнийг гэсгээхээр хаан ганцхан морьтон илгээнэ. Морьтон толгойг нь ав гэсэн бол түүнийг нь авна, алтыг нь хураа гэсэн бол түүнийг нь хураана...."
"... Чингис хаан ямар ч шүтлэг шүтэж ямар ч номлол дагадаггүй байсан болохоор аль нэгэн шашныг эс тэвчих,илүү үзэх байдал гаргадаггүй, харин ч эсрэгээр нь бүх шашны эрдэмтэй шударгуу хүмүүсийг нь хүндлэн эрхэмлэж, үүнийгээ Бурхны тааллаар Хаанчлахуйн баталгаа гэж үздэг байв... "
"...Тэд од нь гийсэн агуу хүчирхэг хүмүүст үргэлж байдаг цол тушаал шүтэх, алдар хүндээрээ гайхуулах,хэтэрхий ихэмсэглэх, бусдаас ангид байх явдлын үүдийг хаасан бас нэгэн магтууштай ёсыг тогтоосон юм. Тэдний хэн нэг нь хаан суудалд суулаа гэхэд тэдний нэрэн дээр зөвхөн хан, эсвэл хаан гэж нэмэх бөгөөд албан ёсны бичиг баримтанд ч өөр юу ч бичихгүй. Түүний хөвгүүд, ах дүү нарыг нүүрэн дээр нь ч, далд ч төрөлх нэрээр нь л дуудна. Энэ ёс жирийн ардууд болоод язгууртны аль алинд нь адил үйлчилнэ. Тэрчлэн захидал бичиж хандахдаа язгууртан болоод энгийн ардыг үл ялган дан ганц нэрийг нь бичиж элдэв магтаал, хэллэгээс зайлсхийж,зөвхөн гол зүйлээ л бичдэг..."
Энэ мэтээр сонин содон юм их л байна лээ. Миний хувьд монголчуудын цаг яс барьдаг байсан гэсэн мэдээлэл их чухал байгаа юм. Яагаад гэвэл биднийг угаасаа цаг нар гэж юм мэдэхгүй 20-р зуунтай золгосон юм шиг ярьцгаадаг. Гэтэл "Монголын нууц товчоо"-нд Ван хан, Тэмүжин, Жамуха нар гурван мэргэдийг дайлаар мордохоор тохиролцохдоо "хуралтай боловч хугацаандаа уулзана" гэж хэлэлцээд хоцорч ирсэн нь хүлцэл өчдөг. "Хуртай боловч хугацаандаа, бороотой боловч болзоондоо" гэсэн гэж зарим газар бичсэн ч харагддаг. Тэр олон мянган цэрэг дайчид болзсон цагт болзсон газарт түрүүлэхгүй, хоцрохгүй яг цагтаа очдог байсан гэхээр Чингис хааныхан электрон цагтай байсан аж. Гэхдээ тэр цаг нь төмөр мэт сахилга бат, үүрэг хариуцлагаа ухамсарлах биелүүлэх чадвар юм.