АЛУУРЧИН ГЭГДЭХ Ч.БАТТУУЛ ХЭРЭГТЭН ҮҮ, ЗОЛИОС УУ?

Б.Галаарид

Ч.Баттуул гэдэг бүсгүй нэгэн америк эрийг хөнөөсөн гэх хэргээр хоёр жил мөрдөгдөөд саяхан 23 жилийн ял авсан. Элдэв янзын гэмт хэргийн тухай мэдээлэлд дарагдсаар дөжирсөн олон нийт үүнийг нэг их анхаарахгүй байна. Харин Ч.Баттуулын ар гэрийнхэн, өмгөөлөгч нь энэ хэрэгт учир зангилааг нь тайлаагүй ээдрээ будлиан их байна, жинхэнэ алуурчин (алуурчид) ял завшаад байгаа юм биш үү гэсэн гомдол саналаа хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хүртэл дамжуулан илэрхийлж байна. Төсөрхөн түүний өмгөөлөгч Л.Баттогтох энэ талаар бас нэг  ярилцлага өгчээ (http://www.24tsag.mn/content/52308.shtml).  Энэ ярилцлагад анхаарууштай хэд хэдэн зүйл байна. Идэр есийн хүйтэн буюу нэгдүгээр сарын 5-ны шөнийн 02 цагт 23 настай бүсгүй 60 метрийн  зайнаас хохирогчийг ангийн буугаар 8 удаа буудаж алаад, цогцсыг нь шатаагаад  хөлдүү газар ухан булсан гэдэгт эргэлзэж буйгаа тэр илэрхийлжээ. Энэ аллагын цаана хар тамхины наймааны хэрэг байгааг хангалттай шалгалгүй, зөвхөн Баттуулын мэдүүлэгт хөтлөгдсөнөөс хууль хяналтын байгууллага хуумгай шийдвэр гаргасан гэж тэр үзэж байгаа аж.

Үүнээс улбаалаад Баттуул гэх бүсгүйн талаар урьд өмнө нь  ямар мэдээлэл гарч байсныг сонирхвол хоорондоо зөрүүтэй олон л мэдээлэл байх аж. Тэдгээр дундаас Ч.Баттуул 2014.02.12-нд бичиж Батаар.мн сайтад нийтлэгдсэн захидлын зарим үг өгүүлбэр анхаарал татлаа. Тэрээр “Жон манай Монголд суурьшиж, амьдрах гэсэн зорилготой, монгол эхнэр авч, уул уурхайн салбарт ажиллан их баян хүн болох хүслийг өвөртөлж ирсэн. Гэхдээ энд ирэхдээ ээжээсээ 10 мянган ам. доллар зээлсэн бөгөөд буцааж өгөхийн тулд хар тамхи зарахаар авчирсан байсан. Энийг нь эхлээд би мэдээгүй ээ. 
Намайг Тайваньд байхад л янз бүрийн юм хэрэглэдэг, хачин зуршилтай байсан ч яг юу гэдгийг нь би огт мэдээгүй, сонирхдог ч үгүй байсан. Ингээд Монголд ирснийх нь дараа нөгөө авчирсан юмыг нь зарах гэж би зүс таних төдий нэлээд олон хүнтэй уулзаж, тусламж гуйсан. Яг тэр үед би Жоноос хол, өөр машинд байсан болохоор яг юу болсныг тодорхой хэлж чаддаггүй юм аа. Тэгээд ч надад буу, зэвсэг гэх мэт юу ч байгаагүй. 
Амьдралдаа би жинхэнэ буу барьж ч үзээгүй. Иймээс ч би болсон явдалд маш их цочирдон өөрийнхөө хэлж байгааг байтугай өөрийнхөө хэн гэдгийг ч мэдэхээ больчихсон байсан. Зөвхөн асар их айдас, дарамт, заналхийллийг л мэдэрч байсан. Өнөөдрийг хүртэл хэн ч намайг тайвшруулж, надтай чин сэтгэлээсээ ярилцаж, үнэнийг хэлүүлэхийг хүсээгүй, намайг хамгаалаагүй. Харин анх “Би буудчихсан” гэж айсандаа хэлчихсэн үгээр бүгдийг шийдсэн. Тэр үед (хоёр жилийн өмнө) надад ингэж хэлэхээс өөр ямар ч арга байгаагүй” гэсэн байна. (http://www.bataar.mn/10020167)

Тэрбээр өөрийгөө ямар ч аргаар хамаагүй зөвтгөхийн тулд үүнийг өгүүлэв үү? Эсвэл хэргийн нөхцөл байдал үнэхээр тэс өөр байв уу? Хэргийн мөрдөн байцаалт дутуу дулимаг болсон уу, эсвэл бодит үнэнийг хөдөлбөргүй тогтоосон уу? Баттуул хэрэгтэн үү, эсвэл золиос уу? Далдыг харагч Далай лам гээч нь биш учраас энэ талаар надад хэлэх үг алга. Харин гэмт хэргийн онцгой нөхцөл байдал, мөн хэргийг илрүүлэх уламжлалт бус аргын тухайд бол санаа оноо байна аа.

Эхлээд Ч.Баттуул золиос байж болох магадлалыг авч үзье. Тэрээр америк эрийн  авчирсан хар тамхийг зарж борлуулахын тулд хэсэг хүмүүстэй ороолджээ. Хар тамхины наймаанд цэвэр ёс суртахуунтай, зөв сайн  хүмүүс оролцдоггүй. Ямар ч хэрэг хийхэд бэлэн, хэнийг ч юунд ч хутгахаас буцахгүй хүмүүс л ийм зүйлд оролцдог. Тэд Баттуулыг мансууруулж өөрийгөө хянах чадваргүй болгосон байж болох уу? Болно. Өөрсдийн үйлдсэн гэмт хэргээ түүний хийсэн ажил хийсэн мэтээр итгүүлэгт автуулсан байж болох уу? Бас байж болох хувилбар.  Энэ хэргийг үүрч гарахгүй бол хамгийн дотно хайртай хүмүүсийг чинь ална гэж сүрдүүлэх замаар худал мэдүүлэг өгүүлсэн байж болох уу? Болно. Сэтгэцэд нөлөөлөх, мансууруулах үйлчилгээтэй бодис, бэлдмэлийн нэр төрөл улам бүр олширч, үнэртэх, татах, уух, тарих гээд хэрэглэх арга нь ч улам баяжиж байгаа. Хамгийн сүүлд хөгжмийн тусламжтайгаар  хөөрөл мансууралд оруулдаг арга технологи хүртэл бий болоод байна. Энэ бүхнийг хэрэг нягтлах явцад анхаарч шалгасан, мухарласан нь хэр бол?

“... би болсон явдалд маш их цочирдон өөрийнхөө хэлж байгааг байтугай өөрийнхөө хэн гэдгийг ч мэдэхээ больчихсон байсан. Зөвхөн асар их айдас, дарамт, заналхийллийг л мэдэрч байсан” гэж Баттуул шоронгоос бичсэн захидалдаа өгүүлсний цаана юу оршино вэ?

Үүний учрыг олж хужрыг тунгаахад хэрэг болж мэдэх нэгэн саналыг дэвшүүлье. Ийм ээдрээтэй нөхцөл байдлын дүр зургийг сэргээн тодруулахын тулд парапсихологичид ховсын онцгой нэгэн арга болох  регрессийг ашигладаг. Регресс гэдэг нь ухрах буцах гэсэн агуулгатай үг бөгөөд хэн нэгнийг ховсдон өнгөрсөн амьдралынх нь тодорхой үйл явдал, тэр бүү хэл хэдэн үеийн  өмнөх тодорхой цаг хугацаанд нь аваачин юу хийж, бодож, үйлдэж байгааг нь яриулах арга юм. Олон жилийн өмнө би регресс, прогрессын тухай бичиж байсан болохоор үнэнч уншигчдын минь хувьд энэ бол шинэ сэдэв, гайхмаар юм биш. Харин Ч.Баттуул шиг хүмүүсийг регресст оруулан гэмтэн үү, золиос уу гэдгийг ялган тогтоох учиг олох тухай санал минь бол Монголын криминалистикийн хувьд шинэ зүйл. Уг нь энэ бол зарим улс оронд гэмт хэрэг илрүүлэхдээ хэрэглэж л байдаг эд л дээ. Ялангуяа Ч.Баттуулынх шиг холбогдож буй гэмт хэргийнх нь үйлдэгдсэн цаг хугацаа тов тодорхой үед бол ховсдон яриулж нөхцөл байдлыг тодруулах нь мөн ч амархан байна даа.  

                                                                                                                                           2014.03.28 

Монголын төр бурханы шашныг хэлмэгдүүлсэн хэвээр байна

“Төр нь шашнаа хүндэлж, шашин нь төрөө дээдэлнэ”. Төр шашны асуудлыг ардчилсан Монгол Улс Үндсэн хуулиараа ингэж зохицуулсан. Иргэдийн шүтэх бишрэх эрх чөлөөг хязгаарлахгүй байх нь ч төрийн үүрэг болсон.

Шинэ үндсэн хууль батлахдаа шашны асуудлыг хэдийгээр ингэж зөв зүйтэй шийдсэн ч түүхэн үйл явдлуудын учир шалтгааныг нухацтай авч үзээгүйн улмаас монголчуудын олонхийн шүтлэг Бурханы шашныг төр зарим утгаараа “хэлмэгдүүлсэн хэвээр байгаа” гэж хэлж болно.

Яагаад гэвэл төр шашныг тусгаарлахдаа Монголын бурханы шашинтнуудын гол билэгдэл соёмбыг нь буцааж өгөөгүй билээ. Үүний цаана олон асуудлын зангилаа байгааг тухайн үед анзаараагүй бололтой. Тодруулан өгүүлье.

Өндөр гэгээн Занабазар 1686 онд соёмбо үсгийг зохиосон. Эртний энэтхэгийн судрын хэлээр бол “өөрөө тодорсон” гэх утга агуулдаг гэх соёмбо үсгийг анхдугаар Богд шашны ном судрын бичгийг төрийн монгол бичгээс ангид байлгах зорилгоор зохиосон бололтой. Ийм жишиг олон оронд байжээ. Тухайлбал, Оросын эзэн хаан гэхэд л төрийн бичиг хэрэг, шашны ном судар, жирийн иргэдийн хэрэглэх бичиг үсгийг зарлигаар ялган тогтоож байсан удаатай. Соёмбо үсэг шашны ном сударт ч түгээмэл хэрэглээ болж чадсангүй. Гэхдээ толгой буюу титэм үсэг нь ном судрын эх, сүм хийдийн барилгын чимэглэлд хэрэглэгдсээр хорьдугаар зуунтай золгожээ.

1911 оны арванхоёрдугаар сарын 29-ний өдөр Монгол улс Манжийн дарлалаас салж, тусгаар улс болсноо зарлахдаа соёмбыг төрийн сүлд болгов. Хэдэн мянганы түүхтэй Монголын төр соёмбо үсгийг сүлдээ болгосон түүх энэ өдрөөс эхлэв.

Ингэхэд яагаад заавал соёмбо үсгийг төрийн сүлд болгоход хүрэв гэсэн асуулт гарч ирнэ. Соёмбо үсгийг Монголын бурханы шашны анхдугаар Богд өөрөө зохиож, толгой үсгийг нь гарын тамгаа (бирга) болгон ашигладаг байв. Түүний наймдахь дүрийг тусгаар тогтнолоо дахин олсон Монгол улсын хаанаар залж, шашин төрийг хослуулан бариулах болсон нь үүнд хамгийн ихээр нөлөөлжээ. Наймдугаар Богдын зарлигаар цагаан лянхуа цэцэгнээ суурилуулсан соёмбыг төрийн сүлд болголоо. “Шашин төрийг хослон баригч наран гэрэлт Богд хааны тамга”-ны бичээсийг монгол, дөрвөлжин, соёмбо үсгээр сийлэв. Нэгэнт төрийн хэрэг шийдэгч хаан тул төрийн монгол бичгээр, шашны тэргүүн тул анхдугаар дүрийнхээ зохиосон соёмбо үсгээр, мөн шашин төрийг хослуулан баригч тул хос ёсны үндсийг тавигч Пагва ламын зохиосон дөрвөлжин үсгээр ийнхүү тамгаа сийлжээ.

1911 онд тусгаар тогтнолоо зарласан Монголын төр яалтгүй шарын шашныг өөрөөсөө өндөрт тавьсан төр байлаа. Тийм ч учраас төрийн далбааныхаа голд мөргөлийн ном бичсэн дэвсгэр дээр соёмбо тэмдгийг байрлуулж, тугны гурван хэлэн дээр “Ум”, “Аа”, “Хум” гэж бичиж, монгол, түвд, ланз үсэг ихээр хэрэглэсэн байна. Мөн төрийн далбааг төрийн үйлээс гадна Майдар залах зэрэг шашны томоохон үйлүүдийн үеэр хийсгэх зарлигтай байв. Шашны хутагт хувилгаад, сүм хийдийн газар ч мөн адил хийсгэх үүрэгтэй байжээ.

Соёмбо монгол төрийн билэгдэл болсон нь наймдугаар Богд Монголын хаан болсонтой холбоотой нь ийнхүү тов тодорхой байна. Тэгэхээр “алтан соёмбот төр”-ийн түүх ердөө л нэг зуун жилийн настай. Харин соёмбо үсгэн биргаараа шашны үйлээ батламжилж явсан Өндөр гэгээний түүх бол хэдэн зууны настай.

Богдтой холбоотой бас нэг асуудлыг энд сөхөх хэрэгтэй болох нь. Богд Жавзандамбын хувилсан дүрүүд нь Монголын бурханы шашны үе үеийн тэргүүнүүд юм. Амьд бурхан Богд Жавзандамба , Ванчинбогд, Далай лам нар хэн нэг нь илүүрхдэггүй, эн тэнцүү зэрэг зиндаатай бөгөөд тус тусын газраа шажин номын үйлээ толгойлон суудаг байжээ. Тийм учраас өөр өөрийн эзэмшил газраас тодорсон хутагт хувилгаадуудаа өөрсдөө л батламжилдаг, харин хэн нэг нь жанч халвал дараа дүрийг нь нөгөө хоёр нь батламжилдаг байж.

1924 онд Монголын Засгийн газрын тогтоол гарч Монголд хутагт хувилгаад тодруулахыг албан ёсоор хориглосон байдаг. Өнөөдөр энэ тогтоолыг хүчингүй болгоогүй. Тэгэхээр хууль ёсоор үйлчилж байгаа гэсэн үг. Энд тэндээс хутагт хувилгаад тодруулж байгаа нь хууль зөрчсөн үйлдэл гэсэн үг. Монголын бурханы шашинтнууд тэргүүнээ тодруулах, залах асуудал төрийн зүгээс хаалттай байгаа гэсэн үг.

Бурханы шашны тэргүүн Богдоо тодруулах, залах эрх нь хаалттай, зарлиг айлдвараа батламжилдаг мутрын тэмдгийг нь төр өөрийн дураар хэрэглээд байгааг л би хэлмэгдүүлэлт үргэлжилсээр байна гэж хэлсэн юм.

Төр нь төрөөрөө, шашин нь шашнаараа, түүх нь түүхээрээ байвал сайнсан.

Урианхан Б.Галаарид 2010.XII.23

Жич: Энэхүү бичвэрийг "Лам нарын сэтгүүл"-ийн 2010 оны 12 дугаар сарын №4-т нийтэлжээ. Дашрамд хэлэхэд тун сайн сэтгүүл байна лээ шүү. А4-ийн 199 нүүртэй, материал нь их чамбай сэтгүүл гардаг юм байна.

"Агуу Гетсби" монгол хэлээр гарлаа

Б.Чимэдбатын "Өдөр шөнө" хэвлэлийн газар Америкийн зохиолч Фрэнсис Скотт Фитжеральдын "Агуу Гэтсби" романыг саяхан худалдаанд гаргалаа. Уг нь би энэхүү романыг тэдний захиалгаар 2005 онд орос хэлнээс орчуулж, хэвлэлтэд бэлэн болгож өгсөн юм. Уншаад нухаад ирэхээр, ялангуяа зохиолчийн өөрийнх нь эмгэнэлт амьдралын талаар бодохоор нэг л тийм зүрх базсан гуниг ч гэмээр, харуусал ч гэмээр зүйл сэтгэлд манан мэт буучихаад арилж өгөхгүй удаж билээ. Тухайн үедээ номоо хурдан гараасай гэж их хардаг байв. Яагаад ч юм хэвлэгдэхгүй л байлаа. Харин сая, 2010 оны сүүлээр хэвлэгдэн гарахад нь тийм ч их баяр төрсөнгүй. Бодвол хүлээлт маань гарахгүй нь дээ гэсэн цөхрөлөөр солигдсон хэрэг байх л даа.
Ямартай ч миний бичсэн өмнөх үгтэй, бас хоёрын ч зэрэг өгүүллэг дагуулсан дажгүй сайхан ном болжээ. "Хоёр буруу", "Галзуу ням гараг" гээд хоёр өгүүллэгийг нь орчуулж байхад олоон жилийн өмнө үүнийг бичиж байхдаа зохиогчийн сэтгэл санаа нэг иймэрхүү байсан болов уу гэсэн бодол төрж, сүрхий автсан юм даг.
Ялангуяа "Эрт ирсэн амжилт" гэдэг зохиогч өөрийнхөө тухай бичсэн эсээг нь орчуулж дуусахад эрт ирсэн алдар хүндийн золиос болсон түүний цаасан өсгийтэй хямдхан шаахай углаад Нью-Йоркийн гудмаар тэнэж явсан, ядуугийн улмаас хайртай бүсгүйтэйгээ хуримаа хийж чадахгүй шаналж явсан тэр л залуу насыг нь жигтэйхэн хайрлаж билээ.
Америк даяар шуугиан тарьж, мөнгийг өөр дээрээ бороо мэт оруулж байсан зохиолч маань дөчин дөрөвхөн насандаа орь ганцаар байж байгаад үхэхэд түүнд шарилыг нь төрөлх хотод нь дөнгөн данган хүргэх хэмжээний мөнгө л үлдсэн байсан гэдэг. Гэтэл амьдрал түүнийг авсанд орохыг л хүлээж байсан мэт тохуутай загнаж, түүний бүтээлүүдийг нийгэм цоо шинэ нүдээр харж, алдар хүнд үхсэн хойно нь эргэн ирж, "Агуу Гэтсби" хорьдугаар зуун төдийгүй бүх цаг үеийн шилдэг романы нэг гэгдэх болжээ.
"Агуу Гэтсби" монгол хэлээр гарлаа. Энэ удаад орос хэлнээс орчууллаа. Эрдэм чадалт эрхэм нөхөд эх хэлнээс нь буулгаж, молхи миний хөрвүүлэг дэх андуу эндүүг засна биз ээ хэмээн найдна.

Өөрийн тухай

Сайн байцгаана уу? Намайг Б.Галаарид гэдэг, сэтгүүлч хүн. Блогчдын армид нэгдэхээр шийдлээ. Хуучин болон шинэ бичлэгүүдээ байрлуулж шинэ ертөнцийнхэнтэй ойртон нөхөрлөхөөр шийдлээ. Би үндсэндээ хуучин цагийн сэтгүүлч хүн бөгөөд ирж яваа вэб суурьтай шинэ ертөнц, тэр дотроо шинэ сэтгүүл зүйд шинэ цагийн иргэдтэй хөл нийлүүлэн алхаж хамтран ажиллах чин эрмэлзэлтэй байна. Олон сайн найз нөхөдтэй болно гэдэгт итгэлтэй байна. Миний сонирхол гэвэл орчуулга, ном унших, аялал, бясалгал, бөө мөргөл судлал, парапсихологи гэх мэт дурдаад байвал нэлээд олон юм болно. Орчуулгын хувьд орос хэлнээс хөрвүүлсэн хэдэн ном бий. Блогоороо тэдгээрээс танилцуулнаа.