Геродотын "Түүх"-ээс монгол хэлээр уншаарай

Дэлхийн түүхийн эцэг гэгддэг Геродотын "Түүх" дэх нүүдэлчдийн тухай өгүүлсэн хэсгийг нь орчуулан гаргалаа. Түүхийн нэн эртний энэ сурвалжийг орчуулна гэдэг хүнд ч басхүү таашаалтай ажил байсан шүү. Өмнө өгүүлсэн "Бид бүгдээрээ зомби" номтойгоо цуг ганцхан "Интерном"-д л одоогоор өгчихөөд байна. Сонирхоорой найзууд аа.


“ДЭЛХИЙН ТҮҮХИЙН ЭЦЭГ” ГЕРОДОТЫН СУУТ БҮТЭЭЛ

Эртний грекийн түүхч, түүхийн эцэг гэж алдаршсан Геродот МЭӨ 480-490 оны хоорондоос МЭӨ 425 оны орчим хүртэл аж төрж байжээ. Түүнийг мөн анхны газар зүйч, аялан судлагчдын тоонд оруулдаг. Геродотын 9 дэвтэр “Түүх” угсаатны зүй, утга зохиол, түүх, одон орон судлал, газар зүйн үнэт эх сурвалжид тооцогддог. Тэрээр энэ бүтээлээ бичихийн тулд тухайн цагийн өөрийн мэдэх бараг бүх оронд зорчсон гэдэг. Перс, Вавилон, Египет, Итали, Грек, Бага Азийн орнууд, Газрын дундад тэнгисийн ихэнх арал, Хар тэнгис, Крым зэрэг газрыг хөндлөн гулд явж домог хууч, түүхэн баримт, гэрчүүдийн яриаг цуглуулан сонирхолтой хэлбэрээр бичсэн учраас аль ч цаг үед ач холбогдлоо алдахгүй байгаа билээ.
Тэрээр Бага Азийн Галикарнасс хотод худалдааны хүчирхэг сүлжээ бүхий чинээлэг гэр бүлд төрсөн байна. МЭӨ 464 онд грек-персийн дайны тухай баримт цуглуулахаар аялалд гарахдаа ийм далайцтай бүтээл хийх хэмжээний зорилго тавиагүй ч байж мэднэ. Гэвч түүний аялсан зам, учирсан хүмүүс, сонссон түүх, үзсэн зүйлс нь үнэхээр их, бас содон соргог байсан учраас грек-персийн дайны тухай үгүүлэх үндсэн шугамаа алдалгүйгээр газар газрын ард түмний зан заншил, онцлог, болсон явдал, домог хуучийг дэлгэрэнгүй үгүүлж чадсаныг судлаачид бахдан тэмдэглэсэн нь олон.
Тэр үеийн газар газрын ард түмний зан заншил өнөөгийн бидэнд төдийгүй, тэр цагийнханд ч хачирхмаар өвөрмөц сонин атлаа андгай тангараг, ам өчгөөсөө үл буцах эрхэм чанар нийтлэг байсныг олон жишээ баримтаар нотолсон байдаг.
Түүхэн урт хугацааны турш Ази, Европоор хэрж, нэг нэгнийхээ газар нутгийг эзэлж, хүн төрөлхтний хөгжилд ул мөрөө гүнзгий үлдээсэн нүүдэлчин түмэн болох скифүүдийн талаар анх удаа дэлгэрэнгүй мэдээлэл үлдээсэн хүн бол Геродот юм. Тэрээр скифүүдийн гарал үүслийн тухай домог хуучийн хэд хэдэн хувилбарыг өгүүлж, скифүүдийн амьдран буй нутгийн онцлог, гол мөрөн, амьтан ургамлын аймгийн талаар дэлгэрэнгүй бичсэн байдаг. Истр (Дунай), Борисфен (Днепр) зэрэг голуудын тухай дэлгэрэнгүй үгүүлсэн ч одоогийн Украйны нутгаас зүүн тийш яваагүй болов уу гэмээр байдал ажиглагддаг.
Түүний үгүүлсэн түүх хичнээн хачирхалтай гайхмаар ч үнэн бодитой, эсвэл үнэнд туйлын ойр байдгийг түүхч судлаачид хүлээн зөвшөөрдөг. Геродот ер бусын сониуч, нийтэч, ихийг уншиж, сонсож, үзсэн хүн байсан нь энэ бүтээлээс тодорхой харагддаг. Тэрбээр аяллаас эргэж ирээд тухайн үед дарангуйлагч байсан Лигдамисын эсрэг тэмцэлд нэгдэж, үүнээсээ болж нутгаасаа хөөгдөж, эргэн ирж, тэгснээ бүр мөсөн явсан түүхтэй аж. Геродот 445 он гэхэд Афинд “Түүх”-ийнхээ зарим хэсгээс уншин сонирхуулж олныг шуугиулж байсан гэдэг.
Геродотын “Түүх” монгол хэлнээ өнөө хэр бүрэн болон хэсэгчилсэн байдлаар ер орчуулагдаагүй учир манай эрдэмтэн судлаач, түүх сонирхогчид эртний энэ агуу бүтээлийг дам эшлэх төдий явж ирлээ. Иймд энэ үнэт бүтээлийг эх хэлээрээ уншиж, ашиглах ажлын эхлэл болгож скифүүдийн тухай голлон үгүүлсэн дөрөвдүгээр дэвтэр буюу “Мельпомениа”-г бүрэн, мөн бусад дэвтэр дэх скифтэй холбоотой хэсгүүдийг монголоор буулгаснаа та бүхэнд хүргэж байна.
Скиф хэмээн онцолсны учир бол яалтгүй бидний өвөг түүхтэй холбогдох учиг шижим дэндүү олон, тэгээд ч эртний нүүдэлчдийн ёс заншил, амьдралын хэв маяг, сэтгэлгээний онцлогийг өнөө хүртэл хамгийн тод хадгалж ирсэн ард түмэн нь монголчууд бид учраас энэ түүхийг илүү нарийн судлах зайлшгүй шаардлага байгааг бодолцсоных юм.
”Скиф ардууд ямагт хамгийн эртнийх гэгддэг байсан” гэж гэрэгийн (грек) түүхч Юстин бичжээ. (Scytharum gentem semper habilan fuisse antiquissiman) Гэхдээ тэдний эцгийг Иран, Киммэрчүүд, тэдний эцгийг Маадайчууд, тэдний эцгийг Шүмэрүүд гэдэг байсан нь түүхэн он дарааллаар мэдэгдэж буй зүйл юм. Өнөөгийн тооллоос өмнөх гучин зууны чанад цэцэглэж явсан Шүмэрүүд монгол толботой байсан бол мөн тооллоос өмнөх 500 зууны чанад Европыг донсолгож байсан скифүүд ч монгол ёс заншлаа хадгалсаар байжээ” хэмээн эрдэмтэн зохиолч Л.Түдэв абугай “Ард гаралтан” хэмээх тунхагтаа үгүүлснийг энэ ялдарт сануулах минь.
Александр Блок 1918 онд бичсэн “Скифүүд” шүлэгтээ мөн л Оросын агуу яруу найрагч, гүн ухаантан Владимир Соловьев (1853-1900)-ын “Панмонголизм” шүлгийн “Панмонголизм! Энэ нэр зэрлэг ч бидний сонорыг ялдамхнаа өдөөнө” гэсэн мөрийг эшилсэн байдгийг эрхэм уншигч юу эс андах билээ.
Мөн өвөрлөгч Монголын эрдэмт буурал Чандмана хүү Тэнгистэйгээ хамтарч олон хэлний түүх бичиг онгичин “Монгол хэлтдийн найман мянган оны түүхийн мөрдөлт” гэгч хоёр боть судар бүтээхдээ Геродотын “Түүх”(нанхиад орчуулга)-ийг ашиглан эсгийт болон эртний Монголын бүдэг түүхийг тодлох оролдлого хийснийг бас талархан дурдму.
Монголчуудын өвөг түүхийн балархай тасархай жим улбааг тодотгох үйлсэд тань бидэнтэй ийм л хамаатай эртний скиф аймгуудын тухай энэхүү орчуулга нэмэр болоосой хэмээн хүсч, олдой миний мэдлэг чадвар мөхсийн харгайгаар мэрээд мэрээд баралгүй үлдээсэн андуу эндүү байх аваас өршөөн хэлтрүүлж, эрдэм чадалт номын садангууд маань энэ хүндэт судрыг бүрэн монголчилж толилуулах цаг ойрхон буйзаа хэмээн найдаж мэхийвэй.
Номын буян хурах болтугай!
Урианхан Бадам-Очирын Галаарид 2009.07.27